Aktywność fizyczna – zalecenia dotyczące osób starszych

Obniża poziom cukru we krwi i reguluje przemianę materii, zapobiega osteoporozie i obniża ryzyko chorób sercowo-naczyniowych – zalet aktywności jest naprawdę wiele. Tymczasem badania pokazują, że polscy seniorzy wciąż nie są do końca przekonani do ruchu. Jak wynika z raportu MultiSport Index 2019, aż 53% respondentów powyżej 55. roku życia w ciągu 6 miesięcy poprzedzających badanie nie podjęło absolutnie żadnej aktywności – nie chodziło nawet na spacery.

36% osób po 60. roku życia twierdzi, że to właśnie wiek jest największą przeszkodą w podjęciu aktywności. Jednak badania nie pozostawiają złudzeń: ruch przynosi korzyści bez względu na metrykę i jest zalecany każdemu. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca osobom 65-letnim i starszym spacery, taniec, piesze wycieczki czy jazdę na rowerze. Z myślą o zdrowiu układu sercowo-naczyniowego i kostnego oraz profilaktyce depresji WHO rekomenduje co najmniej 150 minut aerobowej aktywności fizycznej (np. spacer, bieg, pływanie, jazda na rowerze, nordic walking) o umiarkowanej intensywności tygodniowo lub co najmniej

75 minut wysiłku aerobowego o dużej i umiarkowanej intensywności. Aktywność powinna być podejmowana w cyklach trwających co najmniej 10 minut.

O tym warto pamiętać

  • Rodzaj ćwiczeń, a także czas i częstotliwość treningów powinny być dostosowane do możliwości danej osoby (zależnych od schorzeń i dolegliwości).
  • Pierwsze treningi zaplanuj tak, aby były proste i krótkie.
  • Ćwiczenia rozpocznij od rozgrzewki.
  • Pamiętaj o urozmaicaniu ćwiczeń i stopniowym, powolnym ich wydłużaniu.
  • Ważna jest systematyczność.
  • Nie zapominaj o piciu wody – pomaga ona nawodnić organizm i oczyścić go z toksyn. W przypadku osób aktywnych fizycznie ma to szczególne znaczenie. Po wodę sięgaj co najmniej 6–8 razy dziennie, nawet jeśli niespecjalnie chce Ci się pić. Warto pamiętać, że choć z wiekiem zmniejsza się odczucie pragnienia, organizm seniora potrzebuje więcej płynów niż organizm młodego człowieka.

Osobom, które chcą odnieść dodatkowe korzyści zdrowotne, WHO zaleca zwiększenie umiarkowanej aktywności do 300 minut tygodniowo lub aktywności intensywnej do

150 minut. Regularne ćwiczenia są jednym z najważniejszych czynników odpowiadających za tzw. pomyślne starzenie się. Pomagają dłużej zachować niezależność i umiejętności potrzebne do codziennego funkcjonowania.

Seniorom zalecane są także ćwiczenia rozciągające i trening siłowy. Ćwiczenia rozciągające poprawiają gibkość, z kolei trening siłowy służy dobrej kondycji, zmniejsza ryzyko osteoporozy, redukuje zbyt wysokie ciśnienie i pozwala na przyrost mięśni, które z wiekiem zanikają – zjawisko to nazywamy sarkopenią.

Zapobieganie sarkopenii jest jedną z głównych zalet ćwiczeń siłowych. Wraz z wiekiem niektóre mięśnie zanikają nawet w 50%. Powoduje to problemy m.in. ze wstawaniem z krzesła, chodzeniem po schodach i ogólnie unoszeniem kończyn. W efekcie osoby starsze stają się mniej mobilne, łatwiej też upadają lub się potykają.

Badania dowodzą, że u osób po 65. roku życia, które utrzymują wysoki poziom aktywności fizycznej, ryzyko spadku umiejętności poznawczych jest aż o 42% mniejsze niż u nieaktywnych ruchowo rówieśników. U seniorów, którzy uprawiają sport, prawdopodobieństwo zapadnięcia na chorobę Alzheimera jest niższe o 50%, a prawdopodobieństwo demencji – o 37%. Ludzie podejmujący aktywność o dużej intensywności czują się zdrowsi! Szereg badań dowodzi, że osoby aktywne dużo lepiej oceniają jakość swojego życia: codzienne funkcjonowanie, radzenie sobie z obowiązkami, zdolność poruszania się. Aktywni seniorzy rzadziej skarżą się na ból.

Przez lata pokutowało przekonanie, że osoby chore powinny być unieruchamiane. Dziś ten pogląd na szczęście odszedł do lamusa, a lekarze i rehabilitanci przekonują, że aktywność fizyczna jest bardzo istotnym elementem terapii licznych schorzeń.

Systematyczny ruch korzystnie wpływa na leczenie cukrzycy – zarówno typu 1, jak i typu 2. Przeciwwskazań do ćwiczeń jest naprawdę niewiele i wynikają one zazwyczaj z przewlekłych powikłań cukrzycy. Duży wysiłek nie jest wskazany np. przy zaawansowanej retinopatii cukrzycowej (uszkodzenie naczyń krwionośnych siatkówki oka). Nieopanowana retinopatia w połączeniu z aktywnością może grozić dalszymi powikłaniami. Dużą ostrożność trzeba zachować także przy zaawansowanych powikłaniach sercowo-naczyniowych. Regularne ćwiczenia odgrywają również niebagatelną rolę w profilaktyce cukrzycy typu 2. Z badań wynika, że u osób aktywnych prawdopodobieństwo wystąpienia tej choroby spada o średnio 35%.

Podobnie jest z nadciśnieniem. Odpowiednia ilość ruchu pozwala obniżyć ciśnienie tętnicze, a nawet zmniejszyć liczbę przyjmowanych tabletek.

Rozpoczynając treningi, trzeba przede wszystkim zachować zdrowy rozsądek i wybierać niewielką, ale regularną aktywność. Zbyt intensywny wysiłek bez odpowiedniego przygotowania, zamiast pomóc, może wyrządzić szkody i doprowadzić do kontuzji.

Jeśli wcześniej nie ćwiczyłeś, przed rozpoczęciem aktywności warto zrobić badania.

Osoby, które czują się dobrze, mogą bez obaw podejmować umiarkowany wysiłek fizyczny. Jeśli jednak treningi mają być bardziej intensywne, warto odpowiednio się przygotować, wykonując kilka badań. Wyniki jak zawsze należy skonsultować z lekarzem.

Ogólne badanie krwi (morfologia)

Pozwoli ocenić m.in. poziom czerwonych krwinek, które odpowiadają za rozprowadzanie tlenu. Wysiłek fizyczny skutkuje zwiększonym zapotrzebowaniem na tlen, konieczny do prawidłowego funkcjonowania serca i mięśni. Jeśli w Twojej krwi jest za mało czerwonych krwinek, podczas ćwiczeń mogą Ci się przydarzyć zasłabnięcia i mocny ból mięśni.

Krwinki czerwone (RBC) – norma:

  • kobiety: 3,5–5,2 × 106/µl
  • mężczyźni: 4,2–5,4 × 106/µl.
Badanie poziomu glukozy

Dzięki niemu lekarz oceni, czy nie masz objawów cukrzycy. Ta wiedza jest konieczna, ponieważ u cukrzyków, którzy zaczynają intensywnie ćwiczyć, maleje zapotrzebowanie na insulinę.

Norma stężenia glukozy we krwi na czczo:

  • 60–100 mg/dl.
Badanie stężenia elektrolitów

Elektrolity to m.in. sód, potas, wapń i magnez – bardzo istotne pierwiastki, które tracisz w trakcie intensywnych ćwiczeń. Gdy ich poziom jest niski, możesz odczuwać zawroty głowy i drżenie mięśni. Utrata elektrolitów prowadzi czasem do arytmii serca.

Norma:

  • sód: 135–145 mmol/l
  • potas: 3,5–5,1 mmol/l
  • wapń: 2,25–2,75 mmol/l
  • magnez: 0,65–1,2 mmol/l.
Elektrokardiogram i echo serca

To badania, które pomogą wykluczyć chorobę serca. Właśnie ono pracuje najintensywniej, gdy ćwiczysz – trzeba mieć pewność, że działa prawidłowo.

Ogólne badanie moczu

Jeśli test wykaże zakażenie (np. bakteriami lub grzybem), wylecz je, zanim przystąpisz do ćwiczeń – wzmożony wysiłek może się przyczynić do nasilenia infekcji.

Lipidogram, czyli oznaczenie poziomu lipidów

W przeciwieństwie do wyżej opisanych badań nieprawidłowy wynik nie jest przeciwwskazaniem, ale dodatkową motywacją do ćwiczeń. W przypadku podwyższonego poziomu cholesterolu i trójglicerydów regularna aktywność fizyczna to konieczność – w przeciwnym razie grożą Ci miażdżyca, zawał serca lub udar mózgu.

Norma:

  • cholesterol całkowity: 114–200 mg/dl,
  • cholesterol HDL: kobiety >50 mg/dl, mężczyźni >40 mg/dl,
  • cholesterol LDL: <100 mg/dl,
  • trójglicerydy: <150 mg/dl.