Jedni pędzą niemalże codziennie do gabinetów lekarskich, drudzy omijają przychodnie szerokim łukiem. Tymczasem najlepiej wybrać złoty środek i systematycznie dbać o profilaktykę. Jakie badania i jak często należy wykonywać, aby nie przeoczyć poważnej choroby?

Seniorzy mogą być w różnej kondycji fizycznej i psychicznej. Samopoczucie sprawnych, aktywnych i samodzielnych sześćdziesięciolatków jest znacznie lepsze niż tych, którzy prowadzą siedzący tryb życia i rzadko wychodzą z domu. Na ogół seniorzy znają swoje podstawowe choroby i starają się przestrzegać zaleceń lekarskich, ale warto systematycznie monitorować własny organizm i zwracać uwagę na niepokojące sygnały.

Przykład? Zawał serca może zostać wywołany przez miażdżycę, która powstaje w wyniku nieprawidłowego poziomu tłuszczów. Proces ten jest długotrwały, ale jeżeli zbyt wysokie stężenie cholesterolu zostanie wykryte odpowiednio wcześnie, w wynikach badań profilaktycznych, można wprowadzić leczenie czy odpowiednią dietę. To pozwoli także zmniejszyć ryzyko powikłań.

Co krew może nam powiedzieć o nas

Badanie krwi wystarczy wykonać raz na rok. Morfologia umożliwia ocenę składu i jakości krwinek. Dzięki temu podstawowemu badaniu można rozpoznać stany zapalne, niedokrwistość, zaburzenia krzepliwości krwi i wiele innych problemów zdrowotnych. Na podstawie wyników morfologii lekarz ocenia ogólny stan zdrowia pacjenta, w tym funkcjonowanie jego wątroby i nerek. Specjalista zleca badanie krwi również w przypadku podejrzenia choroby onkologicznej, m.in. białaczki.

Potas: oznaczenie stężenia potasu lekarze szczególnie zalecają osobom zmagającym się z nieregularnym biciem serca, zmęczeniem, osłabieniem, mrowieniem w nogach i rękach. Za utrzymanie prawidłowego poziomu tego pierwiastka odpowiedzialne są nerki. Podwyższone stężenie potasu we krwi może przez dłuższy czas nie dawać objawów. Występuje ono np. przy ostrej niewydolności nerek lub podczas stosowania niektórych leków.

Kreatynina: oznaczenie stężenia kreatyniny także jest niezbędne do oceny funkcjonowania nerek. Podwyższony poziom tej substancji może świadczyć m.in. o ostrej lub przewlekłej niewydolności nerek, ale też o wielu innych schorzeniach.

Kwas moczowy: to badanie lekarze również zlecają przy diagnostyce pracy nerek. Sprawdzając stężenie kwasu moczowego we krwi, można zweryfikować, czy pacjent nie cierpi na dnę moczanową. W wyniku krystalizacji moczanu sodu w płynie stawowym dochodzi do zapalenia stawów. Najbardziej typowe objawy tego schorzenia to: ból lub obrzęk (zwłaszcza dużego palca i kolan), zaczerwienienie skóry w okolicy problemowego stawu i uczucie ciepła przy dotykaniu miejsca zajętego stanem zapalnym.

Poziom glukozy: jeśli jest on zbyt wysoki, oznacza to, że senior ma cukrzycę. Dla pewności lekarz często zleca drugie badanie i dopiero po nim wdrażane jest leczenie.

Poziom glukozy we krwi powinny w szczególności kontrolować osoby z grupy ryzyka: z nadciśnieniem, chorobą wieńcową, nadwagą, otyłością, chorobami tarczycy, nadnerczy, trzustki, a także ci, których krewni I stopnia chorują lub chorowali na cukrzycę.

Niestety, cukrzyca również przez długi czas może przebiegać bezobjawowo. Jej oznaki często pojawiają się w dość zaawansowanym stadium, dlatego tak ważna jest profilaktyka cukrzycowa.

Poziom cholesterolu (LDL, HDL) i trójglicerydów: na podstawie rozkładu tłuszczu w surowicy lekarz może ocenić ryzyko rozwoju miażdżycy. Jeśli choroba jest leczona, wyniki potwierdzają skuteczność lub nieskuteczność leczenia. Stężenie tzw. dobrego (obniżającego ryzyko chorób sercowo-naczyniowych) i złego (odpowiedzialnego za rozwój miażdżycy) cholesterolu też bada się raz do roku. Wykonany odpowiednio wcześnie lipidogram pozwala wdrożyć leczenie obniżające poziom cholesterolu we krwi.

Pozostałe badania

Mocz ogólny: to badanie ocenia funkcje nerek. Ewentualne odchylenia od normy świadczą o chorobie dróg moczowych.

Próby wątrobowe: wątroba nie boli, bo nie ma unerwienia czuciowego. Ból może się pojawić dopiero wtedy, gdy powiększona wątroba uciska na pobliskie organy. Inne objawy choroby wątroby to: żółte zabarwienie skóry, świąd i nadwrażliwość na dotyk. Nadprodukcja bilirubiny objawia się ciemnym kolorem wydalanego moczu. Obrzęki dłoni i kostek oraz opuchlizna twarzy także mogą świadczyć o problemach z tym organem. Próby wątrobowe obejmują badania czterech enzymów i bilirubiny w surowicy krwi. Dzięki temu lekarz może diagnozować i różnicować choroby wątroby i dróg żółciowych, schorzenia przewodu pokarmowego (np. zapalenie trzustki) oraz zawał serca.

Badanie USG jamy brzusznej: pozwala na rozpoznanie chorób wewnętrznych, w tym zaburzeń pracy nerek.

Badanie nadciśnienia tętniczego: osoby mające problem z prawidłowym ciśnieniem powinny prowadzić książeczki, w których regularnie zapisują wyniki pomiarów porannych i wieczornych (ważne, by dokonywać ich o tej samej porze). To obowiązkowa codzienna czynność każdego seniora.

Badanie okulistyczne: statystyki są niepokojące – na jaskrę cierpi ok. 700 tys. Polaków. Najbardziej rozpowszechnioną chorobą oczu jest jednak zaćma. U ponad 40% osób po 75. roku życia powoduje ona poważne pogorszenie widzenia, a u 90% można zaobserwować zmętnienie soczewki. Jeśli Twój wzrok słabnie, jak najszybciej zgłoś się do okulisty.

Badanie RTG klatki piersiowej: jest bardzo istotne w przypadku podejrzenia raka płuc.

---

prof. Piotr Chłosta, kierownik Katedry i Kliniki Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie

Rak prostaty to najczęściej rozpoznawany wśród mężczyzn nowotwór złośliwy. Z jego powodu codziennie umiera w Polsce ok. 15 pacjentów. Tymczasem wielu mogłoby przeżyć. Wystarczy nie zwlekać i zgłosić się do urologa – wykrycie choroby na wczesnym etapie daje aż 90% (!) skuteczności wyleczenia. Nie wstydźmy się, nie krępujmy, bo badania mogą uratować nam zdrowie i życie. Badanie urologiczne trwa krócej niż mycie zębów. Co piąty mężczyzna zmagający się z chorobą onkologiczną choruje na raka prostaty. Według danych Krajowego Rejestru Nowotworów w Polsce rejestruje się rocznie ok. 16 tys. nowych zachorowań i ponad 5 tys. zgonów. W raporcie „Narodowy Test Zdrowia Polaków” czytamy, że badaniu PSA (wykonywanemu w diagnostyce raka prostaty) poddało się zaledwie 37% Polaków w wieku od 55 do 64 lat.

---

Krzysztof Bartoszewski, kierownik Pracowni Endoskopii w Szpitalu Specjalistycznym im. Stefana Żeromskiego SP ZOZ w Krakowie

Rak jelita grubego wciąż pozostaje jednym z najbardziej śmiertelnych nowotworów. W Polsce rocznie ok. 14 tys. osób słyszy po raz pierwszy w życiu: „Ma pan/pani raka jelita grubego”. Niestety trafiają do pracowni endoskopii zbyt późno. Tymczasem istnieje możliwość wykrycia raka na wczesnym etapie i całkowitego wyleczenia. Kolonoskopia jest prostym badaniem profilaktycznym, podczas którego lekarz może zdiagnozować w jelicie bezobjawowe zmiany (polipy) i skutecznie je usunąć. To szansa, aby polipy nie przekształciły się w złośliwy nowotwór i pacjent wygrał walkę z chorobą. Badanie trwa 20 minut. To minuty, które mogą uratować życie. Usunięcie polipów nie jest bolesne i bezpośrednio po jego przeprowadzeniu można wrócić do domu lub pracy.

---

Dr Agnieszka Wnuk-Scardaccione, kierowniczka zespołu rehabilitantów w Centrum Rehabilitacji Znowu w Biegu w Krakowie, asystent naukowo-dydaktyczny w Zakładzie Ergonomii i Fizjologii Wysiłku Fizycznego Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego

Aktywność fizyczna przynosi wiele korzyści:

• poprawia ogólne samopoczucie,
• zmniejsza ryzyko zachorowania na cukrzycę, nadciśnienie, chorobę wieńcową,
• przeciwdziała miażdżycy i osteoporozie,
• poprawia funkcjonowanie układu oddechowego,
• zmniejsza ryzyko upadków,
• zwiększa poczucie samodzielności i niezależności.

Nie ma specjalnych treningów dla seniorów. Złote zasady to umiar i różnorodność. Trening siłowy z dodatkowym obciążeniem jest najlepszą prewencją rozwijającej się osteoporozy u kobiet w okresie pomenopauzalnym. Dodatkowo spowalnia proces utraty tkanki mięśniowej. Dzięki ćwiczeniom stabilizacji i równowagi spada ryzyko upadków. Marsze i marszobiegi to z kolei najlepszy trening dla serca i układu oddechowego. Joga i pilates pomogą natomiast walczyć z tzw. sztywnością poranną – niestety niemalże każdy senior o niej wie. Plan tygodnia powinien obejmować co najmniej trzy treningi po minimum 30 minut. Ważne, aby ruch był urozmaicony i zawierał ćwiczenia siłowe, wytrzymałościowe i uelastyczniające.

Tydzień zdrowia dla seniora:

• poniedziałek – ćwiczenia wzmacniające nogi, brzuch i ręce z delikatnym obciążeniem,
• środa – trening równowagi i stabilizacji,
• piątek – uelastycznianie nóg, rąk i pleców, ćwiczenia oddechowe,
• weekend – długi spacer.

---